Амгы, уеде делегейде онкологтуг аарыглар (рак азы хоралыг ыжыктар) олуп-хораар чоруктун бир кол чылдагааны болуп турар. Соолгу чылдарда рак
аарыындан аныяк назылыг кижилернин аарып эгелээни нептерээн. 40-75 хар кижилернин рак-биле аарып турары 2 катап ковуден. Бодун болгаш чоок кижилерин бо айыылдыг аарыглардан буруну-биле камгалал шыдаваза-даа, аарый берип болурун айыылын баш бурунгаар эвээжедип, эрте чадада тодарадып болурунун аргалары бар.
Рак аарыгларынын тыптып келир кол чылдагааннары:
- Кижи бурузунун организиминден: генетикгиг байдалы, салгал дамчыыр аарыглар болгаш хоочураан аарыглардан тыптып болур.
- Организмде хоралыг чанчылдардан: таакпы тыртар, арага аймаа ижери, хой устуг, ажыг, ыштапкаан, канцерогенниг будумелдер ходуксаалыг чемнер чип турары, чурттал турар черинин агаар-бойдузу, чурттап турар байдалындан тыптып болур.
Рак аарыглары эге чадазында билдиртпейн барып болур, ол уеде кижи бодун кадык мен деп бодаар, ынчалзадаа аарыгнын чамдык демдектери коступ,билдинип эгелеер:
- Баш аарыыр, чылдагаан чокка баш дээскинер. Бо демдек ойтеп-ойлеп кирип келир, кижи боду ону херекке албайн барып болур.
- Эъдинин изии чамдык уеде кодурлу бээр.
- Организм суларап эгелээр, ажылдаар кужу эвээжээр, хоон чокталыр азы хорадаачал апаар.
- Хенертен кил чидирип эгелээр. Айда 5 кг чедир чидириптер.
- Кежинин ону оскерлир.
- Ыжык тыптып турар уеде бестер улгады бээр.
- Ханнын анализинде оскерилгелер болуп эгелээр (анемия, СОЭ ковудээр)
- Аартыыр (ылангыя рактын 4 дугаар чадазында).
Рак аарыындан баш бурунтаар камгаланыр дизе:
- Хой шимченир болгаш артык килдерни чидирер.
- Таакпыдан ойталаар.
- Арага аймаан ижерин шегледир.
- Устуг, ажыг, ыштапкаан чемнерни чиирин эвээжедир.
- Чемге хой ногаа, симис айман ажыглаар: ылангыя «С» витаминниг чемнер. (киви, цитрустуг чимистер), каротини хой ногаа аймаа (помидор, редька, морковь, петрушка), капуста, чеснок болгаш злактыт унуштер.
- Чылдын-на профилактикиг эмчи шинчилдезин, диспансеризациязы эртер. Ылангыя херээжен чон гинеколог эмчиге ургулчу шинчидери чугула.
Ынчангаш рак аарыгларын тывылдырар аарыгарны (предрак) баш бурунгаар тодарадып, эмнеп, хора чок ыжыктарны хоралыг ижыктарже шилчий бербезин дээш баш бурунгаар, хемчеглерни ап, эмчи хайгаралынга, турар болза рак аарыындан чайлай берип болурунун магадыдалы бар дээрзин утпаалынар!
